Slaapwandelen bij daglicht

Zo nu en dan dient zich een ‘nieuwe’ schrijver aan wiens werk een snaar in mij aan het trillen brengt en die ik wil blijven volgen. Zo iemand is Anneloes Timmerije. In 2005 debuteerde zij met de verhalenbundel ‘Zwartzuur’ die menig hart stal. Het boek sleepte verschillende nominaties in de wacht en kreeg de Vrouw & Kultuur DebuutPrijs. Het is nu opnieuw uitgegeven onder de titel ‘De plaats der dingen’.

Om een onverklaarbare reden zijn verhalen minder populair bij lezers, terwijl zo’n klein afgerond geheel het mijns inziens juist heel goed kan doen in deze jachtige tijden. Misschien een reden voor Timmerije om in 2010 met de prachtige roman ‘De grote Joseph’ te komen, waarin de jonge Lila na haar moeders dood ontdekt dat ze haar moeder helemaal niet kende.

Nu is daar een nieuwe verhalenbundel met de poëtische titel ‘Slaapwandelen bij daglicht’, waarin twaalf nieuwe juwelen een plaats hebben gekregen. Aan elk zou ik een uitgebreide recensie willen wijden.

De meeste van Timmerijes personages vertonen een mankementje, staan vaak aan de zijlijn en komen door een gebeurtenis of ontmoeting op een tweesprong in hun leven.

Zo is daar in ‘Winkelwetten’ bijvoorbeeld Java Tan, een jonge caissière met Indonesische roots, die niet kan rekenen, maar wel heel goed met mensen is. Helaas waardeert manager Lex dat niet. Praatjes met klanten kosten alleen maar tijd. Java knoopt een band aan met de oude mijnheer Mus en ontdekt dat ze wat gemeen hebben. Kleuren spelen een symbolische rol in dit verhaal en vooral het groen van het eiland Java zet het meisje Java op een nieuw spoor in haar leven. Als zij aan mijnheer Mus vraagt waarom zijn kleinzoon alleen deze kleur groen in zijn schilderijen gebruikt, zegt de oude man dat kunstenaars slaapwandelaars bij daglicht zijn.

In het verhaal ‘Dansen’ speelt Timmerije met tempo. Ze zet het haastige, stressvolle leven van thuiszorgster Karin af tegen dat van één van haar cliënten, mevrouw Lammers. Ritme speelt een grote rol in het linedancen dat Karin met overgave doet, maar het juiste ritme in haar werk krijgt ze maar niet onder de knie. Zoals Java zo weinig mogelijk tijd aan haar klanten mag besteden, zo rent Karin van cliënt naar cliënt en komt steeds tijd tekort. Haar tempo is mevrouw Lammers een doorn in het oog. Ze wil Karin wel eens even de tijd laten beleven. Maar mevrouw Lammers heeft nog meer plannen, en daardoor knallen twee verschillende tempo’s met kracht op elkaar.

Timmerije laat in deze twee verhalen zien dat ze een scherp oog heeft voor de moderne tijd. Dat komt ook terug in ‘Boekwinst’,  waar Jan Berend de laatste boekwinkel van Nederland uitbaat. De laatste papieren boeken gaan tegen exorbitant hoge bedragen over de toonbank.

Behalve schilders en dansers, duiken er ook schrijvers in de verhalen op. In ‘Alle zinnen’ heeft een schrijfster zich teruggetrokken in een Zuid-Europees dorp waar ze worstelt met het einde van een verhaal. In een winkel die zo nu en dan onvindbaar is, bivakkeert Fernando, een man die zinnen verkoopt. Hem vraagt ze om raad. Enerzijds lijkt Timmerije hier uit te halen naar literatuurwetenschappers en –recensenten als ze iemand ‘goede literatuur is verontrustend’ laat zeggen. Anderzijds lijkt ze het met hen eens te zijn als Fernando zegt: ‘de lezer bepaalt of het waar is of niet’.

Timmerije weet goed weg met de structuur in haar verhalen en ze treft even gemakkelijk de juiste toon bij een eenvoudig meisje, als bij een oude vrouw die het leven voor gezien houdt of bij een grootvader die vanaf gene zijde nog iets heeft op te biechten. Ook haar stijl sluit past perfect bij haar personages en hun verhaal. Intrigerend is bijvoorbeeld de ouderwetse toon waarmee ‘Een vos voor de deur’ begint: ‘Daar heb je Herman.’

Alle verhalen geven steeds een inkijkje in het leven van de hoofdpersonages. Het is net alsof Timmerije de lezer op een willekeurig moment een leven in katapulteert en er op een schijnbaar even willekeurig moment weer uitgooit. Daarin doen de verhalen denken aan die van grootmeester Alice Munro en daardoor blijf je als lezer nog lang met de personages bezig. Want welke plannen heeft Java Tan nu precies en hoe gaat het verder met Karin? Maar daarvoor moet je je als lezer wel het rustige tempo van mevrouw Lammers aanmeten: lees een verhaal, leg het weg en slaapwandel met de personages nog een poosje bij daglicht.